اگر ببینید که همسایه شما با یک ماشین لوکس جدید به خانه برگشته است، چه احساسی پیدا میکنید؟ برای اکثر مردم، چنین صحنهای موجب برانگیخته شدن حس حسادت خواهد شد. هر چه که باشد، تمام برداشت انسان از موفقیت، این است که نسبت به دیگران، چیزهای بهتر و بیشتری داشته باشد. به این عادت، «تعقیب» میگویند؛ این عادت شما را وادار میکند تا به دنبال چیزهایی بروید که در حقیقت به آنها نیاز ندارید.
به عنوان مثال، محققان دانشگاه وَندِربیلت (Vanderbilt) پی بردند که بیشتر افراد تصور میکنند چمن حیاط همسایه سبزتر از چمن خانهشان است. دقیقا چیزی که ما در ضربالمثل فارسی به آن میگوییم: «مرغ همسایه غاز است!»
شاید این جمله کمی کلیشهای باشد، اما در تحقیقی که انجام شد، مشخص شد چمن، نوعی نماد برای افراد در نظر گرفته میشود که بر آن اساس موقعیت خود را با دیگران مقایسه میکنند. افرادی که در محوطه بیرونی خانهشان چمن داشتند، به چمن به عنوان یک نماد موقعیتی نگاه میکردند. میل به این نمادهای موقعیتی، به قدری قوی است که مردم به سختی کار میکنند تا بهترین چمن را در محلهشان داشته باشند. اما نتایج به دست آمده، اغلب بسیار بیارزش هستند؛ زیرا آرایش دقیق و باسلیقه چمن لزوماً به این معناست که شما منابع شادی و آرامش خود را به چیزهایی بیارزش یعنی زشتی و زیبایی چمن نسبت میدهید و از منابعی که حقیقتاً شادتان میکند، غافل هستید!
پس راه حل چیست؟ در مقابل عادت تعقیب، طرز تفکر دیگری وجود دارد که «طرز فکر منبسط شونده» (Stretcher Mindset) نامیده میشود. در این نوع طرز فکر، تمرکز شما از منابعی که در دسترتان نیست، به سمت منابعی میرود که در حال حاضر در اختیار دارید و به نوعی ذهنتان را به سمت فرصتهای جاری بسط و گسترش میدهد.
طرز فکر منبسط شونده یعنی رهایی از محدودیتها و قدم گذاشتن به سوی کارهایی که همین الان قادر به انجامشان هستید.
برای اینکه یک طرز فکر منبسط داشته باشید، گام اول این است که از تحت کنترل بودن شرایط، اطمینان حاصل کنید. به عنوان مثال، فرض کنید در یک فروشگاه پوشاک کار میکنید. کار خردهفروشی میتواند بسیار طاقتفرسا و خستهکننده باشد و مجددا شما را به این فکر وادارد که کاش صاحب این فروشگاه بودید و مجبور به تحمل اینهمه کار سخت نمیشدید. اما اگر خیلی ساده تصور کنید که مالک خود فروشگاه هستید، میتوانید به سرعت اعتمادبهنفس خود را افزایش داده و حس بهتری داشته باشید.
در این شرایط میتوانید فکر خود را روی گزینه بهتری متمرکز کنید مثلا خلاقیت و افزایش بهرهوری در کار. این یعنی طرز فکر منبسط شونده!
طرز فکر منبسط به معنای تمرکز روی چیزی است که میخواهید آن را با منابعی که همین حالا در اختیار دارید، انجام دهید.
تنها فکر کردن به اینکه شرایط تحت کنترل است، به شما کمک خواهد کرد که بر موقعیت چیره شده و خلاقیت خود را جاری سازید.
علاوه بر آن، آگاه ماندن نسبت به موقعیت موجود و منابع در دسترس، شما را وادار خواهد کرد تا با همان چیزی که دارید خلاقیت به خرج دهید.
به بیان دیگر، ابتدا باید محدودیتهای خود را بپذیرید و وقتی آگاه شدید که چه کاری را میتوان و چه کاری را نمیتوان انجام داد، آنگاه قادرید گزینههای پیش روی خود را با خلاقیت دنبال کنید.
به همین دلیل، مطالعات نشان میدهد تیمهایی که محدودیتهایی مثل محدودیت بودجه دارند، با داشتن طرز فکر منبسط، نسبت به دیگر تیمها، به نتایج بهتری دست مییابند.